टोमॅटो लागवड: कमी खर्चात जास्त मुनाफा!

टोमॅटो (टमाटर) ही एक महत्त्वाची आणि फायदेशीर पिके आहे जी जगभरात मोठ्या प्रमाणात लागवड केली जाते. भारतात टोमॅटोची लागवड व्यावसायिक पातळीवर केली जाते आणि यातून शेतकऱ्यांना चांगला मुनाफा मिळू शकतो. टोमॅटोची मागणी संपूर्ण वर्षभर असते, विशेषत: सॅलड, सॉस, चटणी, ज्यूस इत्यादींमध्ये त्याचा वापर केला जातो. या लेखात आम्ही टोमॅटो लागवडीची संपूर्ण माहिती मराठीत देणार आहोत, ज्यामुळे तुम्ही कमी खर्चात जास्त उत्पन्न मिळवू शकता.

---

1. टोमॅटो लागवडीसाठी योग्य हवामान

टोमॅटोच्या लागवडीसाठी उष्ण आणि समशीतोष्ण हवामान अनुकूल असते. याच्या वाढीसाठी खालील हवामान परिस्थिती आवश्यक आहे:

• तापमान: 20°C ते 30°C (अंकुरणासाठी 15°C पेक्षा जास्त तापमान आवश्यक)
• पाऊस: मध्यम पाऊस (जास्त पाऊस पिकासाठी हानिकारक ठरू शकतो)
• सूर्यप्रकाश: दिवसाला किमान 6-8 तास सूर्यप्रकाश

टोमॅटोची लागवड रबी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर) आणि खरीप (जून-जुलै) या दोन हंगामात करता येते.

---

2. टोमॅटो लागवडीसाठी योग्य जमीन

टोमॅटोच्या लागवडीसाठी चांगल्या जलनिचयाची, सुपीक आणि वालुकामय चिकणमाती जमीन योग्य असते. जमिनीचे pH मूल्य 6.0 ते 7.0 या दरम्यान असावे. जमीन उत्तम प्रकारे नांगरून, माती भुसभुशीत करून घ्यावी.

---

3. टोमॅटोच्या उन्नत जाती

टोमॅटोच्या विविध जाती बाजारात उपलब्ध आहेत. काही प्रमुख जाती खालीलप्रमाणे:

अ) संकर (हायब्रिड) जाती

1. अर्का विकास – उच्च उत्पादनक्षम, रोगप्रतिरोधक
2. अर्का रक्षक – बॅक्टेरियल विल्ट रोगप्रतिरोधक
3. पूसा हायब्रिड-4 – उच्च उत्पादन, चांगली साठवणक्षमता

ब) देसी जाती

1. पंत बहार – चांगला रंग आणि चव
2. पूसा रूबी – उष्ण हवामानासाठी योग्य

---

4. टोमॅटोची नर्सरी तयार करणे

1. बियांची निवड: उच्च दर्जाची, रोगमुक्त बियांची निवड करावी.
2. बियांची लागवड: बिया ट्रे किंवा नर्सरी बेडमध्ये 1-2 सेमी खोलीत पेराव्यात.
3. अंकुरण: 5-7 दिवसात बियांमधून रोपे तयार होतात.
4. रोपांची निवड: 25-30 दिवसांची आरोग्यदायी रोपे मुख्य शेतात लावावीत.

---

5. मुख्य शेतात रोपांची लागवड

• अंतर: रोपांमध्ये 45-60 सेमी अंतर ठेवावे.
• ओळीतील अंतर: 60-75 सेमी
• लागवड पद्धत: ड्रिप इरिगेशनसह लागवड केल्यास पाण्याची बचत होते.

---

6. खत आणि पाण्याचे व्यवस्थापन

अ) खत व्यवस्थापन

• शेत तयार करताना: 20-25 टन प्रति एकर कंपोस्ट खत टाकावे.
• रासायनिक खते:
• नत्र (N) – 60 किलो/एकर
• स्फुरद (P) – 50 किलो/एकर
• पालाश (K) – 40 किलो/एकर

ब) पाणी व्यवस्थापन

• पहिले पाणी लागवडीनंतर लगेच द्यावे.
• नंतर 5-7 दिवसांच्या अंतराने पाणी द्यावे.
• फुलांच्या वेळी आणि फळ वाढीच्या काळात पाण्याची कमतरता होऊ नये.

---

7. टोमॅटोमधील प्रमुख रोग आणि त्यांचे नियंत्रण

अ) रोग

1. बॅक्टेरियल विल्ट – हा रोग जमिनीतून पसरतो. रोगप्रतिरोधक जाती लावाव्यात.
2. लेट ब्लाइट – पानांवर काळे डाग दिसतात. मॅन्कोझेब फवारणी करावी.

ब) कीटक

1. फळ भुंगा – फळांना इजा करतो. निम तेलाचा उपयोग करावा.
2. व्हाइटफ्लाय – इमिडाक्लोप्रिड फवारणी करावी.

---

8. टोमॅटोची काढणी आणि उत्पादन

• बियापेरून 90-120 दिवसांनी काढणी सुरू होते.
• फळे पक्व झाल्यावर (लाल रंगाची) ती वेळोवेळी काढावीत.
• सरासरी उत्पादन 15-25 टन/एकर मिळू शकते.

---

9. टोमॅटोचा बाजारभाव आणि मार्केटिंग

• टोमॅटोचा भाव हंगामानुसार ₹10 ते ₹50/किलो पर्यंत बदलतो.
• स्थानिक बाजार, मंडी, प्रक्रिया उद्योग (सॉस, प्युरी) येथे विक्री करता येते.
• एपीएमसी मंडी, ऑनलाइन प्लॅटफॉर्म वर विक्री करून चांगला नफा मिळवता येतो.

---

10. टोमॅटो लागवडीचा आर्थिक फायदा

खर्चाचा तपशील	रक्कम (प्रति एकर)
बियांचा खर्च	₹2,000
खते आणि औषधे	₹8,000
श्रम खर्च	₹6,000
इतर खर्च	₹4,000
एकूण खर्च	₹20,000

उत्पन्न	रक्कम (प्रति एकर)
सरासरी उत्पादन (20 टन)	₹1,00,000 (₹5/किलो दर)
निव्वळ नफा	₹80,000

निष्कर्ष

टोमॅटोची लागवड हा एक फायदेशीर व्यवसाय आहे ज्यामुळे कमी खर्चात जास्त मुनाफा कमवता येतो. योग्य जाती, आधुनिक शेती पद्धती आणि रोग नियंत्रणाचा वापर करून तुम्ही उत्तम उत्पादन घेऊ शकता. म्हणून, यंदा तुमच्या शेतात टोमॅटो लावा आणि मोठ्या प्रमाणात नफा मिळवा!

---

शेतकरी भाऊंना शुभेच्छा! 🚜🌱

(हा लेख माहितीपूर्ण व्हावा म्हणून लिहिला आहे. शेतीच्या अधिकृत सल्ल्यासाठी कृषी तज्ञांशी संपर्क साधावा.)